H ακμή είναι η πιο συχνή νόσος του δέρματος στον πλανήτη, η οποία στις δυτικές κοινωνίες πλήττει περίπου το 85% των εφήβων και περίπου το 50% των ενηλίκων.

Τα αίτια της ακμής είναι η κληρονομική προδιάθεση, ορμονικοί και ενδοκρινικοί παράγοντες, όπως π.χ. οι ορμονικές αλλαγές κατά την περίοδο της εφηβείας, το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών, η λήψη φαρμάκων, όπως τα αντισυλληπτικά ή η κορτιζόλη αλλά και ο τρόπος ζωής. Σε αυτόν συμπεριλαμβάνονται το άγχος, η διατροφή, η ρύπανση του περιβάλλοντος και η «κακή» καθημερινή φροντίδα του δέρματος, σε συνδυασμό με λανθασμένους χειρισμούς στις βλάβες της ακμής, συνήθως από το ίδιο το άτομο.

Η ακμή χαρακτηρίζεται από τους παρακάτω εμπλεκόμενους παράγοντες:

• την υπερδραστηριότητα των σμηγματογόνων αδένων και την υπερπαραγωγή σμήγματος
• την απόφραξη των πόρων
• αύξηση του πληθυσμού του Propionibacterium acnes (P.Acne) και/ή του στρεπτόκοκκου
• τη δημιουργία φλεγμονής

Πώς σχετίζεται η ακμή με τη διατροφή;

Πριν από κάποια χρόνια, οι επιστημονικές μελέτες δε συσχέτιζαν τη διατροφή με την ακμή. Υπήρχε η υπόνοια, από ατομικές κυρίως μαρτυρίες, ότι κάποιες τροφές, όπως τα γαλακτοκομικά προϊόντα, η σοκολάτα και τα τρόφιμα με υψηλό γλυκαιμικό φορτίο επιδεινώνουν την ακμή, αλλά μόλις την τελευταία πενταετία «συσσωρεύονται» πλέον τα στοιχεία που το τεκμηριώνουν επιστημονικά. Ειδικότερα, φαίνεται μια ισχυρή συσχέτιση μεταξύ της διατροφής υψηλού γλυκαιμικού δείκτη και της επιδείνωσης της ακμής, όπως και της κατανάλωσης γαλακτοκομικών. Από την άλλη, τα ω-3 λιπαρά, οι φυτικές ίνες, τα αντιοξειδωτικά, οι βιταμίνες Α, Ε και ο ψευδάργυρος φαίνεται να λειτουργούν βοηθητικά.

Πριν αναφερθούμε πιο συγκεκριμένα στα τρόφιμα που επιδεινώνουν και σε εκείνα που βελτιώνουν την ακμή, ας μιλήσουμε λίγο για τον βιοχημικό μηχανισμό που φαίνεται να συνδέει ορισμένα τρόφιμα με την εμφάνιση ακμής. Η ακμή μπορεί να θεωρηθεί ως μία νόσος-δείκτης της υπερβολικής ινσουλινοτρόπου δράσης της δυτικής διατροφής (ινσουλινοτρόπος = προάγει την παραγωγή ινσουλίνης). Τα αυξημένα επίπεδα της ινσουλίνης και του IGF-1 (ινσουλινομιμητικού αυξητικού παράγοντα Ι) μέσα από κάποιες σύνθετες μεταβολικές πορείες εμπλέκονται με την παθολογία της ακμής και οδηγούν σε έξαρση συμπτωμάτων.

Πάμε λοιπόν να δούμε ποιες τροφές θα μας βοηθήσουν και ποιες τροφές είναι να αποφύγουμε;

Τροφές που επιδεινώνουν την ακμή:

• Επεξεργασμένες τροφές-υψηλού γλυκαιμικού δείκτη. Τα δεδομένα δείχνουν πως μια διατροφή Δυτικού τύπου, με υψηλό γλυκαιμικό δείκτη, πλούσια σε απλά επεξεργασμένα σάκχαρα οδηγούν στην αύξηση των επιπέδων της ινσουλίνης και του ινσουλινομιμιτικού αυξητικού παράγοντα 1 (IGF-1). Η ινσουλίνη και ο IGF-1 με τη σειρά τους οδηγούν στην υπερδραστηριότητα των σμηγματογόνων αδένων και την απόφραξη των πόρων τους.
• Γαλακτοκομικά προϊόντα. Σε μετανάλυση που διερεύνησε τη σχέση κατανάλωσης γαλακτοκομικών και ακμής φάνηκε θετική συσχέτιση μεταξύ της αυξημένης κατανάλωσης γάλακτος, γιαουρτιού και τυριών και εμφάνισης ακμής. H σχέση έγκειται στο ότι το γάλα αυξάνει τα επίπεδα του IGF-1, που οδηγεί σε αύξηση των επιπέδων φλεγμονής και παραγωγής σμήγματος.

• Κορεσμένα και trans-λιπαρά οξέα, με ταυτόχρονη φτωχή πρόσληψη ω-3 λιπαρών. Μελέτες δείχνουν ότι διατροφή με συχνή κατανάλωση κόκκινου κρέατος και αλλαντικών, με υψηλή πρόσληψη κορεσμένων και trans-λιπαρών αυξάνει την παραγωγή σμήγματος και εντείνει την εμφάνιση της ακμής. Τα πράγματα γίνονται χειρότερα, αν η διατροφή δεν περιέχει επαρκείς ποσότητες σε αντιφλεγμονώδη ω-3 λιπαρά οξέα, από ψάρια, ξηρούς καρπούς και σπόρους.
• Υψηλά ποσά ζωικής πρωτεΐνης. Φαίνεται πως τα υψηλά επίπεδα ζωικής πρωτεΐνης στη διατροφή, πρωτεΐνης δηλαδή από το κρέας, τα αυγά, τα γαλακτοκομικά, και μάλιστα η υψηλή πρόσληψη του αμινοξέος «λευκίνη», οδηγεί στην αύξηση του παράγοντα mTORC1 (mammalian target of rapamycin complex 1) που οδηγεί σε αύξηση των επιπέδων των ανδρογόνων, τη διόγκωση των σμηγματογόνων αδένων και την υπερέκκριση σμήγματος.

Ποιες τροφές λοιπόν βοηθούν στην ακμή;

• Ανεπεξέργαστες τροφές φυτικής προέλευσης, όπως όσπρια, φρούτα, λαχανικά, ξηροί καρποί, οδηγούν σε καλύτερο γλυκαιμικό έλεγχο και σε μείωση των επιπέδων της ινσουλίνης και του παράγοντα IGF-1 στο αίμα. Προτιμάμε πάντα τροφές στην ανεπεξέργαστη μορφή τους, για παράδειγμα φρούτα>χυμοί φρούτων, αλεύρι ολικής άλεσης >αλεύρι ραφιναρισμένο, δημητριακά ανεπεξέργαστα, π.χ. βρώμη>δημητριακά πρωινού με ζάχαρη.
• Τροφές όπως σόγια, όσπρια, ξηροί καρποί, με υψηλή περιεκτικότητα σε φυτοοιστρογόνα, φαίνεται να περιορίζουν την παραγωγή ανδρογόνων, τα οποία σχετίζονται με την εμφάνιση ακμής. Μάλιστα, η αντικατάσταση του γάλακτος από κάποιο φυτικό ρόφημα σόγιας ή αμυγδάλου μπορεί ταυτόχρονα να περιορίσει την κατανάλωση γαλακτοκομικών και να αυξήσει την πρόσληψη φυτοοιστρογόνων.
• Ταχίνι, ξηροί καρποί και σπόροι, βούτυρα ξηρών καρπών, ελαιόλαδο περιέχουν ALA (τύπος ω-3 λιπαρών οξέων). Επαρκής πρόσληψή τους ώστε να επιτευχθεί μια σωστή αναλογία ω-3, ω-6 λιπαρών οξέων φαίνεται να επιδρά σημαντικά στα επίπεδα φλεγμονής και παίζει σημαντικό ρόλο στη βελτίωση της εμφάνιση της ακμής.

• Τροφές με ψευδάργυρο. Ο ψευδάργυρος είναι ένα μικροσυστατικό πολύ σημαντικό για την ανάπτυξη και σωστή λειτουργία του δέρματος. Φαίνεται να έχει βακτηριοστατική δράση έναντι του του Propionibacterium acnes, αλλά και αντιοξειδωτική δράση. Καλές πηγές ψευδαργύρου είναι το κακάο, ξηροί καρποί και σπόροι όπως ο κολοκυθόσπορος, τα όσπρια και ψάρια.
• Τροφές πλούσιες σε αντιοξειδωτικά, βιταμίνες και ιχνοστοιχεία, όπως φρούτα, όσπρια, λαχανικά, ποικιλία από ξηρούς καρπούς.Υψηλά προσλαμβανόμενα επίπεδα βιταμίνης C, E, Α, σεληνίου και καροτενοειδών συνεισφέρουν στη μείωση της φλεγμονής, την παραγωγή κολλαγόνου και τη βελτίωση της ακμής. Συγκεκριμένα η βιταμίνη Α και τα ρετινοειδή φαίνεται να έχουν ευεργετική δράση στην ανάπλαση και θεραπεία του ακνεϊκού δέρματος.
• Προβιοτικά και πρεβιοτικά-ποικιλία στη διατροφή. Είναι πλέον γνωστό πως η μικροχλωρίδα του εντέρου μας επικοινωνεί με αριθμό συστημάτων στο σώμα, όπως ο εγκέφαλος και το δέρμα. Μάλιστα περιγράφεται από τους επιστήμονες ένας «άξονας» που συνδέει τον εγκέφαλο, το δέρμα και το γαστρεντερικό (gut-brain-skin axis).

Συνοψίζοντας:

Παρατηρούνται σημαντικές διαφορές στο μικροβίωμα υγιών ατόμων και ατόμων με ακμή και στον τρόπο που οι αλλαγές στη σύσταση του μικροβιώματος μεταβάλλουν την ομοιόσταση του δέρματος. Προτείνεται, λοιπόν, μια διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες, με ποικιλία ανεπεξέργαστων φυτικών τροφών αλλά και ζυμωμένων τροφών, π.χ. το κεφίρ, το γιαούρτι, το λάχανο τουρσί, που εμπλουτίζουν τη μικροχλωρίδα του εντέρου με ωφέλιμα βακτήρια.